Moederschap als weg van heling

“Ik houd meer van Daniël dan van Guus,” de blik van mijn vriendin was op de tafel gericht. Zelfs met twee glazen wijn op kostte het haar nog zichtbaar moeite om over haar 'gebrekkige' liefde voor haar ene zoon te vertellen. Ook luchtte het haar op om dit niet langer geheim te houden.

Ongeheelde kindpijn dient zich aan

De geboorte van onze kinderen is meestal omgeven met vreugde en verwondering. We komen weer in contact met speelsheid en zijn zorgzaam als nooit tevoren. De gebroken nachten nemen we graag voor lief. Maar ook – en dat beseften we meestal niet voordat we ouders werden – drukt onze zorg voor onze kinderen soms zwaar. De opvoeding loopt niet zoals we gedacht hadden. We hebben moeite met hun karakter of we willen hen niet zien lijden. We vrezen hun keuzes, drugs en verkeerde vrienden. Als ze pubers worden blijkt dat we het moeilijk vinden hen los te laten en te vertrouwen dat het goed komt met hen. Mogelijk voelen we ons schuldig omdat we tekort schieten als ouder. We worden ons ervan bewust dat we onze kindpijn op hen overdragen. Dat willen we niet. Wij wilden het toch anders doen dan onze ouders!

Onze kinderen drukken ons onvermijdelijk met onze neus op onze eigen nog niet-geheelde pijn.

Vaak duurt het wel even voordat we dat onder ogen zien. Meestal proberen we eerst onze kinderen en de situaties in hun en ons leven te beïnvloeden. Zij moeten veranderen, omstandigheden moeten veranderen, opdat onze pijn en zorgen zullen verdwijnen. Die weg is eindeloos en leidt naar nergens. Natuurlijk is het belangrijk goed voor onze kinderen te zorgen. Maar niet om de pijn en zorgen uit de weg te gaan. Ze komen aan de oppervlakte om geheeld te worden; daartoe dienen ze.

Als liefde blokkeert

Toen mijn vriendin op tafel legde dat ze het lastig vond om van haar zoon Guus te houden ontstond er een opening om haar ongemakkelijke gevoelens te bevragen. Als ze van haarzelf was blijven eisen dat ze evenveel van beide zoons moest houden en haar dat maar niet lukte, dan was ze in een spagaat terecht gekomen. Mogelijk had ze zich dan in bochten gewrongen om Guus toch het gevoel te geven dat ze van hem hield terwijl haar dat maar niet lukte, of had ze pogingen ondernomen om hem te laten inzien dat hij eigenschappen had die niet door de beugel kunnen. Nu keek ze naar haarzelf en onderzocht ze wat er in haar aangeraakt werd.

Het ergerde haar dat Guus zo goed en krachtig kon vertellen wat hij wilde en nodig had. Ook al noemde zij dat anders; in een vlaag van openheid vertelde ze dat ze walgde van zijn 'egoïsme'. Daniël was anders, die hield veel rekening met anderen en schoot er daardoor zelf regelmatig bij in. Net zoals zij dat deed. Opgegroeid als oudste in een gezin van zes kinderen waarin ze het niet breed hadden, had mijn vriendin geleerd haar eigen behoeften zover weg te duwen dat ze ze bijna niet meer kon voelen. Nu ze zag dat haar afkeer van het gedrag van haar zoon over haar ging, over dat zij te weinig voor haarzelf vroeg, voelde ze dat zij op de eerste plaats van haar leven mocht gaan staan. Alleen al als eerste een taartje kiezen als ze gebak hadden gekocht gaf haar een rijk gevoel. Dat was een eerste stap. Gaandeweg werd ze zorgzamer en liever voor haarzelf. Haar hardnekkige ontevredenheid, die ze ook angstvallig verborgen had gehouden, verdween. En haar liefde voor Guus werd weer voelbaar.

Verdwijnen in toewijding

“Als ik van tevoren vijf minuten had kunnen voelen hoe zwaar het is in ons gezin,” mijn buurvrouw keek snel om zich heen om zich ervan te verzekeren dat haar kinderen haar niet konden horen, “dan had ik hen nooit gekregen.” De groeven in haar voorhoofd en haar grauwe huid spraken boekdelen. Deze buitengewoon toegewijde liefdevolle moeder had een ernstig zieke dochter die niet oud zou worden. Vlak na haar geboorte had ze besloten te stoppen met haar baan in het onderwijs, hoe leuk ze dat werk ook vond. De gezondheid van haar dochter was belangrijker. De zorg voor haar was intensief en putte haar en haar man, die kampte met depressies, uit. De andere twee dochters schoten erbij in. Een van de twee had stevige woede aanvallen, waarbij borden en pannen door de keuken vlogen en er onlangs zelfs een ruit was gesneuveld. Buitenshuis gedroeg ze zich voorbeeldig, wat maakte dat hulp zoeken voor haar steeds maar niet lukte. De derde dochter laveerde bijna ongemerkt overal tussendoor en vroeg nauwelijks aandacht. Die kreeg ze dan dus ook weinig. Dat vrat aan het geweten van haar moeder.

Soms lijkt een situatie muurvast en veel te zwaar te zijn. Waarom moet iemand zoveel dragen? Dat is toch onrechtvaardig! Wat kun je daar nu van leren?! Er is nogal weinig ruimte om het anders te doen. Al deze kinderen hebben goede zorg en aandacht nodig, maar de zorg voor het zieke kind is essentieel. Logisch dat daar alle aandacht naartoe gaat. Zeker als dit kind geen lang leven voor haar heeft. Een moeder kan haar behoeften opzij zetten. Niet fijn, maar dat is niet anders.

En toch, er is ruimte als je de moed vindt om te onderzoeken wat je voor vanzelfsprekend aanneemt. Ben je bereid om tegen heilige huisjes te schoppen? Durf je antwoorden te zoeken op confronterende vragen? Als je tijd maakt om te voelen, om even niets te doen en alleen maar bij jezelf aanwezig te zijn, om daar naartoe te gaan waar het pijn doet, dan liggen er in een situatie als deze veel kansen om te groeien. Je zult dan ontdekken dat de situatie met je meebeweegt.

Mijn buurvrouw was in de valkuil gestapt van alsmaar doorgaan, doorgaan, doorgaan. Ze leefde voor anderen, voor haar gezin. Er waren meer ballen dan ze in de lucht kon houden. Ze zorgde, bluste brandjes, plakte pleisters, droeg water naar de zee. Het was zwaar en ze wilde het allemaal goed doen. Dat was niet mogelijk, waardoor ze ook nog dacht dat ze het niet goed genoeg deed.

Ze verloor haarzelf uit het oog, raakte opgebrand en werd onhelder. Het was belangrijk voor haar om toe te geven dat haar leven zwaar was, té zwaar. Dit was in de verste verte niet waar ze naar had verlangd. Het is belangrijk te voelen hoe het met je gaat. Vaak duwen we emoties die we als ongepast beschouwen weg. Dat gaat ongemerkt en kost ons onbewust veel energie. Bovendien maakt het ons gefrustreerd en ongelukkig. Emoties zijn er, punt. Die emoties betekenen niet dat je een slechte moeder bent of dat je niet van je kinderen houdt.

Mijn buurvrouw kwam erachter dat ze boos was. Dat kwam tot uiting in klachten over artsen en andere zorgverleners die niet naar hen luisterden en onvoldoende goede zorg leverden. Maar uiteindelijk ze was gewoon boos op deze situatie waarin ze ongevraagd aanbeland was. Toen ze haarzelf de ruimte gaf die boosheid te voelen kwam er verdriet omhoog. Die had ze nooit willen voelen. Ze was er bang voor om zich kwetsbaar te voelen. Haar overtuiging was dat zij als sterke moeder zich geen kwetsbaarheid kon veroorloven. Iedereen moest op haar krachtige schouders kunnen leunen.

Het verdriet maakte haar niet zwak. Het maakte haar zachter. Ze kon ineens met compassie kijken naar haarzelf en de hele situatie waarin zij als gezin zich bevonden; ze rooiden het toch maar mooi zo samen. Voorbij alle hobbels en onmogelijkheden voelde ze de liefde die overal om hen heen was.

Schuldgevoelens zijn niet behulpzaam

Onze psychische pijn die we nog niet geheeld hebben dragen we over op onze kinderen. Je hoeft je niet af te vragen of je dat zult overdragen: Dat doe je. Dat hebben onze ouders bij ons gedaan en dat doen wij net zo. Dat kun je niet voorkomen. Het gebeurt onbewust. Je hoeft jezelf hier niet schuldig over te voelen. Dat is niet behulpzaam en verergert lijden. We doen het allemaal zo goed als we kunnen. Ik merk dat dit besef mij mild maakt naar mijn ouders.

Je kunt wel trouw zijn aan het pad van jouw heling. Alles wat jij heelt verlicht de last op de schouders van je kinderen. Jullie leven samen wordt lichter en rijker. Daarnaast kun je je oefenen in vertrouwen op de kracht van jouw kinderen; dat zij kunnen dragen wat zij te dragen krijgen.

Om herkenning te voorkomen zijn namen en omstandigheden van de moeder-kind voorbeelden veranderd.

Als jij wilt onderzoeken hoe je kunt leren van wat jij tegenkomt in relatie tot je kinderen, dan sta ik voor je klaar.