Jij bent waardevol en belangrijk

De wereld wacht op jou, precies zoals je bent. Hoe komt het dan dat je dat niet voelt? Iedereen is belangrijk en waardevol. Velen ervaren dat niet of weinig. We snakken naar waardering en te ervaren dat we geliefd zijn. We doen ons best om dat te krijgen en raken ontmoedigd als het niet lukt of voelen ons gekwetst als iemand ons niet ziet staan. In dit blog vertel ik over verlangen naar waardering, over zoeken waar het niet te vinden is en de richting van waar het wel te vinden is.

De behoefte om waardevol te zijn

Naast behoefte aan voedsel en onderdak heeft een kind emotionele behoeften zoals het krijgen van aandacht en gezien, gewaardeerd en erkend te worden voor wie het is, los van prestaties, kwaliteiten of gedrag. We hebben het nodig om belangrijk te zijn, om leuk gevonden te worden, geliefd en herkend zoals we werkelijk zijn. Dat is ons geboorterecht.

Every child should be a delight to their parents.

Wat moet het prachtig zijn als je ouders blij zijn met je, gewoon om wie je bent. Dat je voelt dat jij een verrijking bent van hun leven, dat zij je graag om hen heen hebben. Je voelt je welkom en gewenst. Je thuis is als een warm bad. De realiteit is dat veel mensen met mij dit niet hebben ervaren. Onze ouders waren niet in staat ons dit te geven. Zelf hebben zij dit in hun jeugd ook niet ontvangen. Wat je niet ontvangen hebt kun je niet geven.

Als kind konden we dat nog niet begrijpen en ook niet dat verlangen naar aandacht, waardering en liefde normale behoeften zijn. Daarom dachten we dat er iets mis met ons was; dat het aan ons lag dat wij dit niet kregen, dat we het niet waard zijn. Zo is er een wond ontstaan op de plek waar we onze waarde zouden kunnen ervaren.

Die wond is de verbroken verbinding met wie we in wezen zijn. Omdat onze ouders ons niet spiegelden in onze waarde en goedheid, raakten we ervan overtuigd dat we weinig waard zijn, niet goed genoeg, slecht of raar. We geloofden dat we geen liefde en geluk waard zijn. We schaamden ons voor wie we zijn. Dat doet pijn.

Kinderen zijn niet in staat om die pijn te verdragen. Zonder emotionele steun is het overweldigend. Daarom waren we genoodzaakt om weg te blijven van die plek in ons waar we een leegte vermoeden. We verkrampten, spanden ons aan en in, trokken ons terug en verhardden; om onze pijn, kwetsbaarheid en schaamte niet te hoeven voelen. Dit alles deden we om te overleven, om onszelf veilig te houden.

Waarde zoeken waar het niet te vinden is

Deze patronen die we in onze jeugd hebben geleerd nemen we mee in ons volwassen leven. Grotendeels onbewust proberen we voor onszelf en anderen verborgen te houden dat we ervan overtuigd zijn niet goed genoeg te zijn. Het voelt naar en daarom gaan we op zoek naar een beter gevoel over onszelf; we zoeken waardering. Hoe en waar we dat doorgaans doen leidt niet tot diepgaande en duurzame waardering voor onszelf.

1. zoeken naar waardering bij anderen

Bij gebrek aan waardering en aandacht van onze ouders gaan we hiernaar op zoek bij anderen. Misschien kunnen we hen er wél van overtuigen dat we goed (genoeg) zijn. Soms zijn we daarin succesvol en soms niet. Iemand waardeert wat je doet, ziet jou staan en geeft je erkenning voor wie je bent. Heerlijk, je voelt je goed en belangrijk. Maar als een ander je even later negeert, kritiek levert op wat je hebt gedaan of je zelfs minachtend behandelt dan voel je je onzeker of boos. Onze behoefte aan waardering van anderen is als een bodemloze put. Misschien lukt het een tijdlang om mensen te vinden die ons voorzien van een constante stroom van waardering, maar zelden is het genoeg en het beklijft niet.

We denken dat we afhankelijk zijn van waardering buiten ons. “Ik wil dat jij mij waardeert, want zelf kan ik dat niet,” is onze onuitgesproken drijfveer. Het werkt niet. In tegendeel, elke keer als ik me voor het vervullen van mijn behoefte aan waardering tot anderen richt, geef ik mezelf de boodschap dat ik hier zelf niet toe in staat ben.

Het is een valkuil om je vast te bijten in het streven naar waardering van een anderen, om daar iets te willen halen wat je niet krijgt, of wat nooit genoeg is en wat je, als je eerlijk bent, ook niet gelooft. Daar kun je beter mee stoppen; waardering voor jou is jouw verantwoordelijkheid. Erken jouw waarde, dat kan een ander niet voor je doen. Ook al heb je nog geen idee hoe je dat zou kunnen doen, helderheid over dat dit jouw verantwoordelijkheid is, is het begin.

2. je waarde verdienen en bewijzen

Omdat onze ouders ons niet waardeerden om wie we zijn, zijn we gaan zoeken naar manieren om hun waardering en goedkeuring te verdienen. “Hoe moeten we ons gedragen? Wat moeten we doen en wat niet opdat ze van ons zullen houden? Hoe kunnen we bewijzen dat we echt wel wat waard zijn?” vroegen we ons af.

Misschien ben jij hard gaan werken, werd je heel zorgzaam, of stil en niemand tot last. Misschien kon je goed leren, was je grappig, erg mooi, sportief, creatief... Er zijn allerlei manieren, kwaliteiten en gedrag waarmee we de goedkeuring van onze ouders kregen of hoopten te krijgen. De strategieën die in onze jeugd succes hadden zetten we door in ons verdere leven.

Op deze manier hebben we geleerd om onze waarde te koppelen aan ons succes en prestaties, onze invloed en aanzien, aan de mensen met wie we bevriend zijn, aan hoe bewust we leven, aan de inrichting van ons huis, onze auto, de reizen die we maken, onze kinderen, ons ouderschap en meer. Onze waarde hopen we te vinden in wat we doen en in onze rollen en identiteiten. Niet in wie we in wezen zijn.

Waarmee streef jij naar waardering?

Als we ons leven leiden met als belangrijk doel om waardering te krijgen, dan leven we niet vanuit ons hart en ons wezen. Je doet niet wat je leuk vindt of omdat je het leuk vindt of in de mate waarin je het leuk vindt. Je doet het omdat je hoopt waarde aan jezelf toe te voegen en het te verzekeren. Er ligt druk op. Je loopt op je tenen, ervaart stress, hebt last van perfectionisme. Je blijft maar doorgaan, cijfert jezelf weg of je houdt jezelf terug. Je bent niet bij jezelf.

Als dat waarmee jij jouw waarde probeert hoog te houden wegvalt dan steekt schaamte de kop op. Een burn-out, relatieproblemen, problemen met je kinderen, ontslag, verlies van inkomsten, je gezondheid of uiterlijke schoonheid kunnen intense onzekerheid veroorzaken. Wat ben jij nu nog waard? vraag je je af.

Hoe vervelend en confronterend dit ook kan zijn, ik zie het als goed nieuws. Je bent op een kruispunt gekomen in je leven. Dit kan het begin zijn om verbinding te zoeken met jouw werkelijke waarde. Want: je hoeft jouw waarde niet te verdienen, het is wat je bent.

3. jouw waarde vergelijken met die van anderen

Onszelf met anderen vergelijken wordt ons met de paplepel ingegoten, door onze ouders, het onderwijssysteem, de maatschappij. De boodschappen van onze ouders en hun oordelen over ons en anderen dragen we met ons mee. Als je moeder trots is op je broer maar niet op jou, als ze zich lovend uitlaat over hoe sociaal een vriendin van je is, als ze jouw harde werken waardeert en het niet leuk vindt als je uitbundig bent, als je vader een neefje een aandachttrekker vindt, zich laatdunkend uitlaat over een collega die zijn spullen nooit opruimt, dergelijke oordelen vormen hoe je over jezelf gaat denken.

We zien en beoordelen onszelf in vergelijking tot anderen. In onze samenleving worden mensen in een wit lichaam hoger gewaardeerd dan mensen met een zwart lichaam, hetero is de norm en lhbtiq+ de afwijking, hoofdwerk verdient meer dan handwerk, machthebbers lijken meer waarde te bezitten dan andere burgers, mannen verdienen meer dan vrouwen voor hetzelfde werk en zij kunnen uitpraten waar vrouwen worden onderbroken, ratio is krachtig, gevoel is zwak, et cetera. Door al de toegekende en ontkende waarden en normen leren we onszelf te beoordelen, en meer of minder te achten dan anderen.

Er zijn mensen die zichzelf voornamelijk als minderwaardig ervaren. Anderen denken van zichzelf dat zij meer waard zijn. Ieder mens heeft beide kanten in zich: zowel gedachten van minderwaardigheid als van meerderwaardigheid. Stel: Jij voelt je meest minder waard en houdt je daarom in groepsverband terug, bijvoorbeeld bij een verjaardag, een vergadering of tijdens een training. Anderen nemen het woord, het initiatief, nemen ruimte en tijd in. Zij gebruiken hun invloed. Enerzijds denk je dan zoiets als: “Ik ben mislukt. Ik durf het niet en kan dit niet: Wat ben ik toch een angsthaas.” Als je dan even goed luistert naar jezelf, dan hoor je meestal ook een stem die oordelen heeft over die mensen die zich wel laten zien. Je vindt hen dominant, ergert je aan alle ruimte die ze innemen: “Wat zijn ze egocentrisch, wat vinden ze zichzelf geweldig,” of varianten hierop. Jij vindt jezelf sensitiever, intelligenter, spiritueler of meer empathisch, bijvoorbeeld. Andersom hebben mensen die zichzelf voornamelijk beter achten dan anderen daaronder overtuigingen liggen over minderwaardigheid. Zij gebruiken hun gedachten van meerderwaardigheid, hun geslaagd, succesvol en krachtig zijn, om zichzelf weg te houden van de dieperliggende overtuiging dat ze niet goed genoeg zijn. Soms is het even zoeken, maar we hebben allemaal beide kanten: minderwaardig en meerderwaardig.

Het is behulpzaam om je hiervan bewust te worden. Sta eens stil bij hoe jij dit doet. Misschien vind je jezelf minder dan een collega, maar beter dan je buurvrouw. We hebben in ons een zelfkritische stem, de innerlijke criticus, en een stem die oordeelt over anderen, de rechter. Word je bewust van deze beide stemmen en luister eens naar wat ze vertellen.

Met het vergelijken van jezelf met anderen creëer je afstand tussen jezelf en een ander, en ook afstand tot jezelf, tot wie je in wezen bent. We houden onszelf vast in de gevangenis van de gedachte niet goed genoeg te zijn, of juist beter en meer speciaal dan anderen.

Onze waarde is wat we ten diepste zijn

Onze wezenlijke waarde is niet zichtbaar of tastbaar. Het is wel voelbaar. Het behoort ons toe. We kunnen het niet kwijtraken, slechts vergeten. Waarde zit in mensen met een verstandelijke beperking die altijd de zorg van een ander nodig hebben en geen economische waarde bijdragen. Waarde zit ook in iemand die gebruik maakt van schuldhulpverlening, in een mens die zichzelf verwaarloost en in iemand die een terroristische aanslag pleegt, hoewel hij of zij zich daar niet naar gedraagt. Waarde zit in mij, ook als niemand dat ziet. Waarde zit in jou, zoals in iedereen. Het is wat we ten diepste zijn. Niemand kan het van je afnemen, of het minder maken. Het gaat vooraf aan welke prestatie dan ook en falen of ongewenst gedrag kunnen deze waarde niet van ons wegnemen. Het is wie en wat je bent, hoe hard je ook je best doet om dat te ontkennen.

Je bent van waarde; je bent kostbaar, want Liefde schiep jou als zichzelf.

Verlang je ernaar meer in contact te komen met jouw waarde?
Stuur me een bericht als ik je daarbij mag helpen.